Warbixinta Autism-ka ayaa beegsaneysa bulshada Soomaaliyeed

Inkastoo xaddiga autismka ay u muuqato inuu aad ugu badan yahay dadka Soomaaliyeed ee Ingriiska, daraasad cusub oo la sameeyay ayaa shaaca ka qaaday in in ka badan kala bar qoysas aysan si buuxda u fahmin xaaladda, qaar badanna ay wajahayaan caqabado aad u weyn oo ku aadan helida daaweynta. Warbixinta ay soo saartay hayʼadda samafalka ee Autism Independence, oo taageerta qoysaska British Somaliyeed ee Bristol, iyo Healthwatch Bristol ayaa sawir ka bixineysa dhibaatada ay qoysaska la kulmaan la tacaalidda cudurka Autism-ka ee cunuggooda.

Aasaasihii Autism Independence Nura Aabe (arke tinyurl.com/y9qprq77), oo ah qoraaga cilmibaadhistan, ayaa si firfircoon uga hawl-galay sidii loo wacyigelin lahaa xaaladda Bristol, iyo sidoo kale in qoysaska ku nool Jaaliyadda Britain ee Soomaalida ah laga taageero sidii ay wax-uga-fahmi lahaayeen, lana tacaali lahaayeen cudurka autism-ka. 50 ka mid ah qoysaska ay la shaqaysay waxay talooyin u samaysay caafimaadka iyo kuwa daryeelka bulshada iyadoo ku salaynaysa waxyaabihii ay u aragtay.

Aabe cilmi baaristii hore ee uu sameeyay ayaa daaha ka rogtay walaaca hordhaca ah, iyadoo waalidiin badan oo Soomaali Ingiriis ah aysan si buuxda u fahmin autismka, ay dareemeen wareerka calaamadaha jireed oo aanan laheyn, isla markaana la dhibtoonaya sidii ay caawimaad iyo taageero u heli lahaayeen. Aabe wuxuu sidoo kale abuuray riwaayad hal dumar ah, oo lagu maareeyo, Yusuf Can’t Talk, oo kaashanaysa kooxda tiyaatarka ee Acta, si ay uga caawiso sawiridda waaya-aragnimadeeda ee ah in ay leedahay cunug leh cudurka autismka.

Iyadoo wareysigeeda lala yeeshay Aabe waxay ogaatay in boqolkiiba 40 qoysaska ay sheegeen in aysan fahmin waxa ay tahay autism; Boqolkiiba 8 waxay u maleeyeen inuu yahay xanuun ama jirro maskaxda ah halka boqolkiiba 10 ay u maleeyeen inay tahay erey bixintii ‘ka duwan’ ama dhibaatooyin xagga hadalka ah. Is-faham la’aantaasi, ayuu qoray Aabe, waxay ahayd dhibaatada ugu weyn ee haysata qoysaska horseedka u ah inay caawimo raadsadaan.

Qaar badan oo kale waxay ka hadleen kacdoon la’aan guud oo ay ku qabaan adeeg bixiyeyaasha adeeg bixiyayaasha; nusku ma uusan lahayn shaqaale arrimaha bulshada ah cabsi darteed ilmahooda laga soo qaadi doono. In yar oo ka badan 75 boqolkiiba ma aysan helin wax taageero ah oo daryeelka bulshada ah. Inta badan qoysasku waxay sheegeen inay ku faraxsanyihiin adeegyada daryeelka caafimaadka, laakiin qaar badan waxay ka hadleen baahida loo qabo isgaadhsiin wanaagsan. Ku dhowaad 85 boqolkiiba waalidiinta ayaa sheegay in ay dareemeen in soomaaliga ay yihiin in ay si weyn saameyn ugu yeelatay helitaanka adeegyadooda, taas oo ay ugu wacan tahay luuqadda iyo caqabadaha dhaqan dartood.

Aabe wuxuu ku taliyaa in xirfadlayaasha daryeelka caafimaadku ay u baahan yihiin in ay si fiican u fahmaan caqabadaha ay la kulmaan qoysaska Soomaaliyeed ee uu saameeyey cudurka autismka. Waxay sidoo kale soo jeedinaysaa in bulshadu u baahan tahay fahan fiican oo ku saabsan xaaladdan, iyo in masaajidada laga garab-gaado ay gacan ka geysato caddeynta doorka iimaanku uu arrintan ku leeyahay.

Daryeelka bulshaddiisa ayaa sidoo kale door weyn ka ciyaari kara – Aabe wuxuu soo jeedinayaa in qoysaska helay cudurka cusub la siiyo saddex kulan oo taageero ah. Kuwani waxay ka caawin karaan inay fahmaan xaaladda, ayna ula jaan-taagaan inay bulshada ka taageeraan, oo ay ka caawiyaan buuxinta foomamka. Tani waxay sidoo kale noqon kartaa adeeg si loo dhiso kalsoonida dadka Soomaaliyeed iyo xirfadlayaasha daryeelka bulshada. Waxay sidoo kale soo jeedinaysaa in aqoonyahannada ay ka shaqeeyaan sidii loo xaqiijin lahaa in heerka sare ee autism-ka lagu dhex arki karo dadka Soomaaliyeed iyo sababta ay arrintan u noqon karto.