Fahanka baahiyaha qoysaska Soomaaliyeed ee uu saameeyey cudurka autism-ka ee Bristol

Ma jiro kalmad ‘autism’ oo afka Soomaaliga ku hadla, laakiin cilmibaarisyo la sameeyay ayaa soo jeedinaya in carruurta waalidkood ay Soomaaliya uga soo guureen dalalka reer galbeedka, oo ay ku jirto UK, laga yaabo in ay halis weyn ugu jiraan inay ku dhacaan cudurka autism-ka marka loo eego carruurta ka imanaysa kooxaha kale. Baahida qoysaskan si fiican looma fahmin, waxaana laga yaabaa in adeegyada caafimaadka ee degaanku aysan ku caawin sida ugu wanaagsan.

Cilmi-baarayaal ay maal-geliso NIHR ee Jaamacadda Bristol ayaa la kulmay kooxda bulshada deegaanka ee Autism Independence, si ay si dhow ula shaqeeyaan dad ka socda bulshada Soomaaliyeed mashruuc cilmi baaris oo ay ku eegayaan waaya-aragnimada qoysaskan. Waxaa looga golleeyahay in wax laga ogaado waaya-aragnimadooda ay soo mareen qoysaska Soomaaliyeed, ee ku nool Bristol, kuwaas oo leh cunug qaba cudurka autism-ka, iyo in la fahmo sida cudurka kaytanka looga fahmo bulshadooda dhexdeeda, iyo sida ugu habboon ee loo bixin karo adeegyada caafimaadka iyo daryeelka bulshada si loo caawiyo.

Autism Independence, oo taageerta qoysaska Soomaaliyeed ee Bristol oo uu autismku saameeyey, waxaa hoggaamisa Nura Aabe, oo UK uga timid Soomaaliya iyadoo da’diisu tahay 8-jir, waana hooyada dhashay cunug ay leedahay cudurka Autism-ka. Nura ayaa markii hore ku soo dhawaatay Jaamacadda Bristol mashruucan cilmi-baarista, waxaana lagu dhiirigeliyay in ay iskaashi la sameyso Iskaashiga NIHR ee Hoggaanka Hoggaanka ee Applied Health Research and Care West (CLAHRC West) taas oo qayb ka ah baaqooda furan ee ku aaddan fikradaha cilmi-baarista ee 2014.

Mashruucan qaabka, habka iyo qorshaha waxaa la sameeyay dhamaantood iyadoo lala kaashanayo Autism Independence, kooxda cilmi baarista ayaa wareysey qoysaska, oo ay ku jiraan hooyada iyo aabayaasha, oo qayb ka ah cilmi-baaristan. Dhammaan agabkii iyo wareysiyadaba waxaa turjumtay Nura, oo ah wadashaqeyn cilmi baaris ku samaysay mashruucan, iyadoo sidoo kale u dhaqan-qaadatay ‘turjubaan dhaqameed’ oo u dhaxaysa cilmi baarayaasha iyo qoysaska ka qayb galaya.

Nura Aabe ayaa tiri:

“Khibraddeyda gaarka ah ee aan ku helay ilmo aan qabo autism, iyo talooyinka is burinaya ee aan ka helay xubnaha qoyska iyo xirfadlayaasha, waxay igu dhiirrigelisay in mashruucan dhulka laga baxo CLARHC West. Ka shaqeynta mashruucan kooxda ayaa ahaa mid daaha ka rogtay, marka loo eego waxa uu daaha ka rogay habdhaqanka loo leeyahay iyo khibradaha uu cudurka autismku la soo maray bulshada Soomaaliyeed, iyo hab-socodka cilmi baarista laftiisa. Waxaan helay waayo-aragnimada xiiso leh – aad u badan si aan hadda ahay Cilmi Baare Community for Up Our Street! Waxaan u mahadcelinayaa kooxda cilmi baadhista samaynta mashruucan oo aan maqlayo codadka dad badan oo inta badan la iska indha tirayo.”

Dr Fiona Fox, oo ah cilmi-baare ka tirsan NIHR CLAHRC West iyo Jaamacadda Bristol, ayaa tiri:

“Aad ayaan u nasiib u helnay in aan la shaqeyno qof dareenka badan, ka go’antahay oo aan awood u leenahay inan ka shaqeyno Nura mashruucan. Dardargelinteeda iyo go’aankeeda waxay fure u noqdeen guusha wadashaqeynteena aan la leennahay xubnaha jaaliyadda Bristol ee Soomaalida. Waxay ahayd iskaashi dhab ah oo innaga iyo bulshada dhexmaray, waxaan rajeynayaa in wixii aan soo ognahay ay ku wargelin karaan siyaasadaha iyo adeegyadda taageerada qoysaskan, iyo sidoo kale in aan xog ogaal ka siinno daraasad dheeri ah iyo iskaashi.”

Simon Denegri, Agaasimaha Qaranka NIHR ee Bukaanka iyo Dadweynaha iyo Guddoomiyaha, INVOLVE, yidhi:

“Daraasadda NIHR waxay ku qotomaan caafimaadka UK iyo badbadinta shaqadeeda waa in ay ka tarjumeysaa tirada dadka waddanka ku nool ee sii kordhaya marka loo eego qowmiyadaha iyo asalkaba.

“Tani waa mashruuc cajiib ah oo muujinaya sida nihr ay u wajaheyso caqabadan, ayada oo ay markan la shaqeyneyso bulshada Soomaaliyeed. Ka qaybqaadashada bulshadu waxay muhiim u tahay guusha cilmi-baarista noocan oo kale ah, waxayna mashruucan hoosta ka xariiqaysaa kobcinta gaarka ah ee CLAHRC West ee ku aaddan ka qaybqaadashada iyo ka qaybgalka dadweynaha.”

Kooxdu waxay natiijadooda ku soo bandhigi doonaan laba xafladood oo gaar ah inta lagu guda jiro Bristol Healthy City Week. Xafladaha ayaa ah kuwo looga hadlayo arrimaha aan rasmiga ahayn ee ku saabsan natiijooyinka cilmi-baarista, halkaas oo qof kasta oo ay ku jiraan carruur, la soo dhaweyn doono, lana siin doono nasteexo. Turjubaan Soomaali ah ayaa laga heli doonaa labada munaasibadood.

• Saturday 15 Oktoobar 10.30-11am Xarunta Living caafimaadka ee Wellspring, BS5 9QY
  Dhacdadaan ayaa qeyb ka ah munaasabada todobaadka Bristol Healthy City Week
• Arbaco 19 Oktoobar 10.30-11am at Maktabadda Kulanka 3, BS5 0FJ

Waxay sidoo kale ka soo muuqdaan barnaamijka HealthWatch Bristol ee bilaha cusub ee ceelasha, kaas oo diiradda saaraya Todobaadka Magaalada Healthy City, on BCfm saacadda 3pm ee 11 Oktoobar.

Nura waxay soo saartay riwaayad lagu baadhiayo waayo-aragnimada qoysaskan, taas oo ay la soo bandhigtay dad kale oo ka tirsan bulshada maxalliga ah ee Soomaaliyeed. Kooxda cilmi baarista ayaa howshan u soo bandhigi doonta kana sheekeyn doonta xildhibaanada 2-da Nofeembar.